EAEko mentasunaren errealitateari buruz­ko datuen azter-
keta zeha­tzagoa eta gure erkidegoan estatu-araudiak izan
duen ezarpena ikus di­tzakegu Arartekoak 2011ko ekainean
argitaratuko txosten berezian,
EAEn norberaren autono-
mia susta­tzeko eta mendetasunari arreta emateko le-
gearen aplikazioa
izenburupean. Gai honen jarraipenaren
eta erregistratutako bilakaeraren emai­tzak
2011
,
2012
eta
2013
.
urteetako txostenetan jaso­tzen dira, III. kapituluko
11.
atalean.
6.
Ondorioak
Familiei lagun­tzeko politika europarren errealitatea oso
ani­tza da
eta aldeak daude herrialdeen edota eskualdeen
artean. Hala ere, hiru eredu nagusi bereiz di­tzakegu: eskan-
dinaviarra, kontinentala eta mediterraneoa.
Antolakuntza-ereduak eta gastu
publikoa
Oro har, gobernuetako
antolakun­tza-eredu
aurreratuenek,
familiei lagun­tzeko politiken kudeaketan, bi elementu uztar­
tzen dituzte: batetik, familien gaineko eskumen zeha­tzak
dituen ministerio bat, eta, bestetik, familia-politikak koor-
dinatu eta zeharkako bihur­tzeko agen­tzia edo organismo
arduradun bat. Fran­tzia eta Suedia dira eremu honetan er-
referente nagusiak.
Gastu pu­blikoari
dagokionez, Europako errealitateak des-
berdintasun izugarriak isla­tzen ditu eta alde asko dago
herrialde batetik bestera (baita eskualde batetik bestera
ere). Herrialde ba­tzuetan lagun­tza-profiletan gehiago lan­
tzen da haur­tzaroa (adibidez, Irlandan edo Luxenburgon),
beste ba­tzuetan gehiago jorra­tzen da ezintasuna (batez ere
herrialde eskandinaviarretan, Norvegia, Finlandia eta Dani-
marka kasu) eta hirugarren talde batek adineko per­tsonei
eskain­tzen die arreta gehien (esaterako, Italiak, Fran­tziak
eta Austriak).
EAEk, ahalegin absolutuari eta erlatiboari dagokienez (gas-
tua BPGren por­tzentajean eta gastua
per cápita),
tarteko po-
sizioa dauka Europako herrialde nagusien artean, nahiz eta
barne-banaketa oso desorekatua den, adineko per­tsonen
(
batez ere) eta ezintasunaren (neurri txikiagoan) arreta lan­
tzen baita gehien (bi eremu horietan posizio ertain-altuak iza-
nik), eta, bestetik, haur­tzaroari ematen zaion lagun­tza ratio
europarretatik oso urrun dago.
Haurtzaroari dagokionez
Haur­tzaroaren esparruan, EAEn baliabideak askoz baxua-
goak dira eta oso urrun daude Europar Batasuneko batez
besteko estandarretatik. Arrazoi nagusia zera da:
ez dago
kostuak
familien­tzako
etengabeko diru-transferen­tzia bidez
konpen­tsa­tzeko eredu uniber­tsalik
,
inguruko herrialde as-
kotan bezala, EAEk zerga-sistema erabil­tzen baitu batez ere
lagun­tza ekonomikoetarako (Europako erdialdeko eta Es-
kandinaviako herrialdeek ez bezala).
Beharbada elementu honek sor­tzen du distan­tzia gehien
familiei lagun­tzeko euskal sistemaren eta beste herrialde
euro­par ba­tzuetakoaren artean. Izan ere, Europako herrialde
gehienek (Belgika, Alemania, Danimarka, Norvegia, Fran­tzia,
Austria, Finlandia, Luxenburgo, Suedia eta abar) familien­
tzako aldiz­ko transferen­tzia uniber­tsalak egiten dituzte hilean
batez beste 100 eta 150 euro arteko zenbatekoan, gu­txienez
18
urtera arte (kasu askotan errentako zerga-kenkari gisa
aurreikusten dira familia-egituraren eta senideen arretaren
ondorioz­ko zain­tzen esparruan).
Amatasun– eta aitatasun-baimenen
harira, Europan
amatasun-baimena estatukoaren eta euskaldunaren oso
an­tzekoa da: uniber­tsala da, %100ean ordain­tzen da eta
15
eta 18 aste arteko iraupena dauka (nahiz eta herrialde
eskandinaviarretan, Suedian kasu, askoz altuagoa den eta,
gainera, baterako eran­tzukizuna susta­tzen duen), eta batez
besteko aitatasun-baimena 10 eta 14 egun bitartekoa da,
%100
ean ordainduta, nahiz eta herrialde guztiek ez duten
oraindik aurreikusten.
Edonola ere, EAE kasu horietan batez besteko europarraren
barruan badago ere, emandako denborek eztabaida pizten
dute. Izan ere, familia europarrek baimenak gu­txienez 24 as-
tera igo­tzeko eska­tzen dute.
Seme-alabak zain­tzeko orduan lagun­tza emateko asmoz fa-
milien esku jar­tzen diren
baliabide eta zerbi­tzuei
dagokie-
nez, Europako egoera oso ani­tza da eta, orokorrean (Fran­
tzia, Herbehereak, Belgika edo Austria), uztartu egiten da
erkidegoko baliabide formalen (haurreskolak) eta ez formalen
(
childminding
)
eskain­tza pu­blikoa.
Ai­tzitik, EAEn ereduaren orientazioa instituzionala da guztiz
eta haur-hez­kun­tzako eskolen (batez ere haurreskolen) sis-
tema apurka-apurka uniber­tsal­tzea susta­tzen du bereziki.
Horiek, plazen eskain­tzan gabeziak dituzten arren (batez ere
hiriguneetan), beste herrialde europar ba­tzuen an­tzeko or-
dutegia dute (eta, beraz, familien uztar­tze-arazoak askotan
lotura gehiago dute gailen­tzen diren lan-ordutegiekin, haur-
hez­kun­tzako sistemen ordutegi-zabaltasunarekin baino).
Izan ere, EAEko lan-ordutegien arrazionalitatea birplantea­
tzen ez bada (askotan egun guztia barne har­tzen baitute),
uztar­tze-baliabideen eragina baxuagoa izango da, egungo
lan-ordutegiak orokorrean luzeagoak direlako haur­tzarora
bideratutako baliabide pu­blikoak eskain­tzen dituenak
­
baino.
Mendetasunari dagokionez
Mendetasunaren esparruan, Europako egoera oso ani­tza da
herrialdeen eta eskualdeen arabera, bai kostuak konpen­
tsa­tzeko lagun­tzei dagokienez, bai lagun­tzako baliabide eta
zerbi­tzuei dagokienez.
Diru-lagun­tzen
arloan, haur­tzaroan gerta­tzen denaz bes-
te, baimen ordainduak eta kostuak konpen­tsa­tzeko lagun­
tzak (adibidez, lanaldi murriz­ketarako) orokorrean oraindik
101
F
amiliei
laguntzeko
politikak
E
uskadin
:
azterketa
eta
proposamenak
V
(
V ) . 6 .
O N D O R I O A K
Aurrekoa ikusi