Herrialde ba­tzuek
(
Erresuma Batuak edo Fran­tziak,
esaterako)
“
garatu” egin dute zerga-sistema
,
familiei
lagun­tzeko metodo gisa baztertu gabe eta diru-lagun­tza
zuzenekin bateragarri bihurtuz. Horretarako,
i­tzul daitez­
keen zerga-kenkariak
erabili dituzte (aurreko kapituluan
deskriba­tzen genituen), eta, hala, familia guztiei auke-
ra ematen diete (eta ez soilik maila ekonomiko jakin bat
dutenei) zerga-sistemaren onurak jaso­tzeko, baliabide
murri­tzak dituzten familiei lanera­tzen lagun­tzeaz gain (
ma-
king work pay
)
51
.
Edonola ere, SIISek (2013b) ondo baino
hobeto dioenez, ezin dira gai izan urtebete beranduago
kostuak konpen­tsa­tzearen ondorioz­ko arazoak konpon­
tzeko, aurreikuspen eta zenbatespenerako ezarri dituzten
sistemak ez baitira bat ere errazak.
¦
¦
Az­kenik,
mul­tzo mediterraneoko herrialdeetan zerga-
sistema da
familien kostuak konpen­tsa­tzeko
bide pu­bliko
nagusia
eta familien­tzako transferen­tzia zuzenak ahu-
lezia-egoeretarako soilik dira.
Gainera, lagun­tza-sistema
klasikoa da eta ez dago zerga-kenkari bihurgarririk.
Zerga-ereduan aurreikusitako jarduera-eremuei
dagokie-
nez, Europa mailan bi az­pi-mota nagusi daude.
¦
¦
Batetik,
eredu klasikoak
(
ikus 2. Eranskineko 6. taulako
informazioa). Horietan batez ere
familia egitura­tzeko
gastuak
konpen­tsa­tzen dira, esaterako menpeko ez­
kontidearenak, kargurako seme-alabenak edo menpeko
beste per­tsona ba­tzuenak (normalean ezintasunen bat
duten per­tsonak eta arbasoak).
Gizon sustenga­tzailearen eredu klasikoa da, eta, ondo-
rioz, bikotekideen baterako aitorpenak egiteko eta lehen
aipatutako kon­tzeptuen zioz zerga-kenkariak edo murriz­
ketak sar­tzeko aukera ematen du.
Eremu geografikoa batez ere
herrialde mediterraneoe-
tan
koka­tzen da eta lagun­tza pu­blikoak zerga-sistemaren
bidez bidera­tzen dira. Europako erdialdeko herrialdeetan
ere erabil­tzen da, baina inten­tsitate baxuagoarekin.
¦
¦
Bestetik,
eredu aurreratuagoak
(
ikus 2. Eranskineko
7.
taulako informazioa) daude. Horietan, familia egitura­
tzeko gastuez gain,
familia zain­tzearen ondorioz­ko
gastuak
konpen­tsa­tzen dira. Ondorioz, ondorengoak
eta aurrekoak zain­tzeko gastuen konpen­tsazioa au-
rreikusten da (ezintasunen eta mendetasunen kasuetan),
bai e­txe barruan, bai e­txetik kanpo (sistema formalak eta
ez formalak).
Horrelako sistemak zain­tzaren ondorioz­ko gastuak au-
rreikusteko zailtasunean oinarri­tzen dira, eta, beraz, ur-
teko gastua egindakoan, zerga-aitorpena erabil­tzen da
konpen­tsa­tzeko.
Europako erdialdeko herrialdeetan
erabil­tzen da sis-
tema hau (Fran­tzian, Alemanian edo Belgikan, kasu) eta
par­tzialki konpen­tsa­tzen dira per­tsonen kontrataziorako
gastuak, seme-alabak edo menpeko adineko per­tsonak
zain­tzeko e­txean, egoi­tzetan, eguneko zentroetan edo
haurreskoletan.
51
Zerga-eredu hauei buruz­ko informazio gehiago eskura­tzeko
interesgarria da SIISek horren harira egindako azterketa
zeha­tza kon­tsulta­tzea (2013b).
Datu horiek ikusita, eta kapitulu honen hasierako egitura-az-
terketarekin egiten genituen galderei eran­tzunez,
non koka­
tzen da EAE? Europako herrialdeen zein taldetan sar ge-
nezake EAEko lagun­tza ekonomikoen eredua?
EAEk zerga-lagun­tza klasikoen eredu mediterraneoa ze-
hazten duten ezaugarri ia guztiak ditu
,
lehen aipatutako
baldin­tza gehienak bete­tzen dituenez gero:
¦
¦
Zerga-sistema da
familia formalizatuen kostuak
konpen­
tsa­tzeko metodo nagusia
(
transferen­tzia zuzenak ez
uniber­tsalak dira eta fun­tsean ahulezian edo bazterkerian
dauden familiei zuzen­tzen zaiz­kie, ez baitira ikusten fami-
liei lagun­tzeko tresna zeha­tz gisa).
¦
¦
Zerga-sisteman
sar­tzen dira familian eragina duten ele-
mentu guztiak (besteak beste, hez­kun­tza, osasuna, ezin-
tasuna, haur­tzaroa, e­txebizi­tza edo garraioa), eta
tresna-
esparrua
bihur­tzen dira familiei lagun­tzeko.
¦
¦
Sistema honetan zerga-ordainketa bateratuak egin
daitez­ke
(
gizon sustenga­tzailearen ereduaren ohikoak),
eta Europako iparraldeko herrialdeetan, aldiz, apurka-
apurka a­tzean geratu da forma hori, berdintasun handia-
goaren alde.
¦
¦
Hala ere,
EAEren desberdintasuna zera da, kontuan
har­tzen duela familia zain­tzeko kostuen konpen­
tsazioa,
nahiz eta ez zerga-sistemaren bidez, baizik eta
familien­tzako transferen­tzia zuzenen bidez (e­txean per­
tsona bat kontrata­tzeko lagun­tzen bidez) edo zerbi­tzu pu­
bliko zuzenen bidez (hurrengo atalean ikusiko dugunez),
egoi­tza-baliabideak eta eguneko zentroak erabiliz ezinta-
sunen bat duten edota mendetasun-egoeran dauden per­
tsonei arreta emateko.
4.2.
Zerbitzuak eta baliabideak
Kostuak konpen­tsa­tzeko baliabideez gain, estatuek seme-
alaben haz­kun­tza babesteko baliabideak eskain­tzen diz­kiete
familiei, eta, az­piegitura eta zerbi­tzu jakin ba­tzuen bidez fa-
milia, lana eta bizi­tza per­tsonala batera­tzeko aukera ematen
diete, bai e­txetik kanpoko zerbi­tzuak tarteko (haurreskolak,
adibidez), bai e­txe barruko zerbi­tzuak erabiliz (e­txe barruko
zain­tza-lanak, esaterako).
Lana, familia eta bizi­tza per­tsonala uztar­tzeko fun­tsez­ko
sistemei buruz ari gara orokorrean, baina bereziki esangura­
tsuak dira familia ahulen kasuan, esaterako gurasokide baka-
rrekoetan edota ordainsari-maila baxua dutenetan eta beren
ibilbide profesionalarekin jarraitu nahi duten emakumeengan.
Baliabide horien gabezia edo fun­tzionamendu okerra (tarifa
altuegiak izateagatik, plaza faltagatik edo laneko ordutegien
eta arreta-ordutegien bateragarritasun faltagatik) kontuan
hartuta, are zailagoa da alderdi desberdinak uztar­tzea eta
lan-merkatura buelta­tzea.
Emakumeen kasuan, bigarren kapituluan adierazten ge-
nuen bezala, emakumeen eta gizonen diru-sarreren dual-
tasun-eszenatoki batean eta e­txeko diru-sarrerak ba­tzen
diren testuinguruan, emai­tza ekonomikoa onuragarriagoa
da emakumeak bere lanaldia murrizten duen edo lana uzten
duen familien kasuan, bere diru-sarrerak txikiagoak baitira.
Berez, Ortega-Gasparren esanetan (2012), emakumeen ka-
suan
“
lan-merkatutik irteteko fun­tsez­ko fak­torea adingabeak
F
amiliei
laguntzeko
politikak
E
uskadin
:
azterketa
eta
proposamenak
92
V
(
V). Familiei laguntzeko politika publikoak Europan eta EAE
n
.
Azterketa konparatiboa
Aurrekoa ikusi