A. Amatasun– eta aitatasun-baimenak
Gurasoen baimenak ordaindutako baimenak
dira eta haur
berrien jaio­tza edota adopzio kasuetan amatasun– eta aita-
tasun-baimenaren baldin­tzak dituzte hiz­pide.
Orokorrean, gizarte-sistema osoa har­tzen dute barne. Izan
ere, estatuaz gain, enpresa eta per­tsona langileak ere pre-
sente daude, beren kotizazioen bidez beraiek manten­tzeko
adinako baliabide ekonomikoak sor­tzen baitituzte. Ondorioz,
oro har, besteren konturako langileek soilik eskuratu dezake-
te baliabide hau, Europako errealitatea oso desberdina den
arren.
Aldeak gorabehera (2. Eranskineko 2. taulan kon­tsultatu
daitez­ke zeha­tz-meha­tz), amatasun-baimenaren baldin­
tzetan ildo komunak identifikatu daitez­ke.
Profil generiko
legez honela zehaztu genezake:
¦
¦
Besteren konturako emakume langile guztien­tzako
prestazio uniber­tsala
(
herrialde ba­tzuetan lan-merka-
tuan ak­tiboak ez diren emakumeei ere diru-lagun­tza ema-
ten zaie, kopurua txikiagoa den arren).
¦
¦
16
aste inguruko iraupena
(
herrialdeen arteko aldeak 15
eta 20 aste bitartekoak dira eta Europako iparraldean apur
bat altuagoak), nahiz eta 2009az geroztik Europa mailan
zuzentarau bat lan­tzen ari diren, 18 astera igo dadin, eta
Europako familia-elkarteek gu­txienez 24 aste eska­tzen di-
tuzten
(
COFACE
,
2009
a).
¦
¦
Baimenean az­ken soldataren %100 jaso­tzen da batez
beste
(
kasu ba­tzuetan, hala ere, por­tzentajea baxuagoa
da eta beste ba­tzuetan oinarria ez da az­ken soldata, bai-
zik eta az­ken hiru edo sei hilabeteen batez bestekoa);
­
Europako familia-elkarteek diote inola ere ezin dela solda-
ta gordinaren %85 jai­tsi EBko kide den estatu batean ere
(
COFACE, 2009a).
Era berean,
aitatasun-baimenaren
figura ere aitor­tzen hasia
da, nahiz eta oraindik umiltasunez. Europako herrialde asko-
tan 10 eta 14 eguneko baimena ematen zaie aitei, ordainduta
(
normalean soldataren %100ean), jaio eta berehala (eta ama-
ren baimenarekin bateragarria). Datu horien azterketa konpa-
ratiboaren zehaztasunak 2. Eranskineko 3. taulan kon­tsultatu
daitez­ke. Aldi hori bat dator Europako familia-elkarteek erre-
klamatutakoarekin, gu­txienez 10 egun eska­tzen baitituzte
%100
ean ordainduta eta amaren baimenarekin bateragarria
izanik
(
COFACE
, 2011).
Hala ere, beste elkarte ba­tzuen­tzat
(
PPiiNA
, 2010)
ez da
inola ere nahikoa, aitatasun-baimenak amatasun-baimena-
ren baldin­tza berberak izan behar dituela eska­tzen baitute,
bai kopuruan, bai denboran, eta elkarren artean bestere-
nezinak izan behar baitira, gizonek eta emakumeek beren
seme-alaben bizi­tzaren hasieratik zereginen ardura parte-
katu dezaten.
Horrelako ekimenak, oraingoz, Eskandinaviako herrialde
ba­tzuetan soilik daude indarrean, esaterako Suedian edo
Islandian. Hala, aitatasun-baimenaren iraupena areagotu
egiten zaie amaren eta aitaren artean bana­tzen bada. Sue-
diaren kasuan, adibidez, 2010eko Familia Legeak (2013an
berrikusia) bizikide­tza-unitatearen kon­tzeptua lan­tzen du,
eta, beraz,
a priori
ez du ezar­tzen amaren­tzako eta aitaren­
tzako politikarik; horren ordez, bi gurasokideek zereginak
era parekidean parteka­tzen dituztela har­tzen da oinarri­
tzat
49
.
B. Diru-lagun­tza zuzenak
Jaio­tzagatiko edo adopzioagatiko baimenez eta uztar­tzeko
lagun­tzez gain, Europako herrialde gehienek babesa ematen
diete seme-alabak dituzten familiei, diruz­ko transferen­tzia
zuzenak egiten baitiz­kiete seme-alabak familiaren kargura
dauden aldian.
Familiaren­tzako diru-lagun­tza sistemaren errealitate europa-
rrak aniztasun handia isla­tzen du herrialde batetik bestera
(
eta baita herrialde baten barruko eskualdeen artean ere).
Herrialde bakoi­tzak eredu desberdinak dauz­ka (2. eranskine-
ko 4. taulan azterketa xehatuagoa edo indibidualizatuagoa
ikus daiteke),
ezaugarri komunak
ere identifikatu daitez­
keen arren.
Orokorrean,
babes ekonomiko uniber­tsal bat dago, hile-
rokoa, 18 urtera arte
mantendu ohi dena (nahiz eta berez
16
eta 27 urte bitarteko tartea dagoen, per­tsona hori ikasten
ari den ala ez kontuan hartuta). Hala ere, aldakun­tza handiak
daude,
seme-alaba bakoi­tzeko 100 eta 150 € arteko
batez
besteko kopuruekin (igoerak daude seme-alaba kopuruaren,
adinaren eta ezintasunen arabera).
EAEren kasuan, seme-alaba bakoi­tzeko diru-lagun­tza hori,
kasu guztietan ematen dena kargurako lehen seme-alaba-
ren jaio­tzagatik, adopzioagatik edo harreragatik, honako
kasuetan soilik manten­tzen da bigarren haurrak edo hu-
rrengoak izanez gero: 2 urtera arte, bigarren seme-alaben
kasuan, eta 6 urtera arte, hirugarrenen eta hurrengoen ka-
suan. Ordainketa, beraz, urtekoa
50
da eta aurretiaz eskaera
egin behar da.
Diru-lagun­tza zuzenen
uniber­tsaltasunari
dagokionez,
batez ere eredu eskandinaviarra eta Europako erdialdekoa
duten herrialdeetan ematen da, eta, bestetik, eredu medite-
rraneoko herrialdeetan baztertuta dauden edo hala egoteko
arriskua duten familiei soilik egiten zaiz­kie transferen­tziak.
Ai­tzitik, hurrengo atalean ikusiko dugun bezala, herrialde
mediterraneoetan zerga-sisteman oinarri­tzen dituzte familiei
lagun­tzeko politikak.
Nahiz eta Portugalen, Italian eta Espainian baliabide murri­
tzak (
means-tested
)
dituzten familien­tzako diru-lagun­tza zu-
zenak soilik aurreikusten diren, beharbada kasurik eztabaida-
garriena Espainiarena da. Izan ere, eredu mediterraneoaren
barruan Espainian daude iraupen eta zenbateko baxuenak,
bai eta lagun­tzak eskura­tzeko diru-sarrera familiarren gehie-
neko muga murri­tzenak ere.
Seme-alaba bakoi­tzeko transferen­tzia ez puntualez gain,
testuinguru europarrean ohikoa da, amatasunaren edo
­
aitatasunaren baimenaren ondoren, herrialde ba­tzuek di-
ruz lagun­tzea lanaldi-murriz­keta edo eszeden­tzia, kasu
49
Hala ere, alderdi horrek eztabaida pizten du herrialdean. Izan
ere, azterlan honetan HARO Familia Elkarte Nazionalak egin-
dako kon­tsultaren arabera, gobernuak ez luke familien barne-
autonomian esku hartu behar eta familia bakoi­tzak erabaki
beharko luke bajako 480 egunak nola banatuko dituen (irau-
pen hori, bestalde, eztabaida-fasean dago, luza­tzeko).
50
Ikus 1. eranskineko 2. taula.
F
amiliei
laguntzeko
politikak
E
uskadin
:
azterketa
eta
proposamenak
90
V
(
V). Familiei laguntzeko politika publikoak Europan eta EAE
n
.
Azterketa konparatiboa
Aurrekoa ikusi